Meme coin: Hiện tượng mới lạ trong thế giới tài chính

Meme coin là một trong những hiện tượng nổi bật và cũng gây nhầm lẫn nhất trong lĩnh vực tiền điện tử. Từ một hệ sinh thái khổng lồ phát sinh từ một meme chó Shiba Nhật Bản, đến đồng tiền kỹ thuật số nổi tiếng nhờ một doanh nhân công nghệ nào đó, các token bắt nguồn từ trò đùa và phát triển mạnh mẽ trong cộng đồng này, với sự biến động giá mạnh mẽ và hiệu ứng tài sản khổng lồ, liên tục làm chao đảo những quan niệm cố hữu của thế giới tài chính truyền thống.

Những token này thực sự là bong bóng số vô giá trị hay đại diện cho một loại tài sản hoàn toàn mới? Đặt chúng trước gương của tài chính truyền thống, chúng ta có thể thực hiện một cuộc giải cấu trúc vai trò sâu sắc. Meme coin không phải là một vai trò đơn nhất, mà là sự pha trộn và khuếch đại của nhiều vai trò bị gạt ra ngoài lề hoặc bị đàn áp trong thế giới tài chính truyền thống, nó vừa là sự giải phóng cuối cùng của ham muốn đầu cơ, vừa là biểu tượng tài chính của văn hóa cộng đồng, đồng thời cũng có thể là một chiếc gương đặc biệt để xem xét bản chất của tài chính hiện đại.

Một, khía cạnh thị trường: "Xổ số rủi ro cao" và "Cổ phiếu thần tiên hoặc trái phiếu rác"

Từ góc nhìn tài chính truyền thống, Meme coin khác xa với các công cụ "đầu tư giá trị" mà nhà đầu tư thông thường tiếp xúc trong tài chính truyền thống (như cổ phiếu blue-chip, trái phiếu chính phủ); đại diện chính xác nhất của nó là xổ số và chip sòng bạc.

Cá cược rủi ro cao hoặc "chip sòng bài". Tinh hoa của xổ số truyền thống là người mua trả một khoản thua lỗ nhất định và nhỏ (số tiền mua vé) để đánh cược vào khả năng cực kỳ thấp nhưng có thể mang lại khoản lợi nhuận cực cao. Meme coin hoàn toàn tuân theo logic này. Phần lớn người mua không dựa trên phân tích công nghệ nền tảng, tình huống ứng dụng hoặc chiết khấu dòng tiền của nó - vì những điều này hầu như không tồn tại trong phần lớn các Meme coin. Quyết định đầu tư của họ xuất phát từ một niềm tin đơn giản: sẽ có người tiếp theo mua lại từ tay họ với giá cao hơn. Đây là sự thể hiện hoàn hảo của "lý thuyết ngu ngốc" nổi tiếng trong lịch sử tài chính ở kỷ nguyên số.

Khác với xổ số truyền thống, việc "mở thưởng" của Meme coin không phải là một thời điểm xác định, mà là một quá trình liên tục. Quá trình này được kích hoạt bởi một xu hướng trên mạng xã hội, một nhân vật có ảnh hưởng kêu gọi, hoặc một cơn cuồng nhiệt bất ngờ trong cộng đồng. Biểu đồ giá không còn phản ánh các yếu tố cơ bản của doanh nghiệp, mà là một điện tâm đồ thời gian thực của những biến động tâm lý tập thể. Những câu chuyện về việc tăng vọt 500% trong chốc lát và ngay lập tức "giảm một nửa" liên tục diễn ra, tạo thành thực tại hàng ngày của cuộc đầu cơ trực tuyến quy mô lớn này.

Cổ phiếu "huyền bí" và "trái phiếu rác" có tính đầu cơ cao. Có thể có người so sánh chúng với những "cổ phiếu huyền bí" hoặc "trái phiếu rác" trong thị trường tài chính truyền thống. Thực tế, chúng đều chia sẻ đặc điểm "rủi ro cao, tiềm năng lợi nhuận cao". Tuy nhiên, rủi ro của Memecoin phức tạp và cực đoan hơn. "Cổ phiếu huyền bí" ít nhất có một thực thể pháp lý đứng sau, sở hữu tài sản, hoạt động kinh doanh (dù yếu ớt đến đâu) và chịu sự điều chỉnh của các cơ quan quản lý chứng khoán. Mặc dù có sự thao túng giá cả, nhưng vẫn trong một khuôn khổ pháp lý nhất định. "Trái phiếu rác" có rủi ro vỡ nợ cao, nhưng giá của chúng vẫn dựa trên xếp hạng tín dụng của nhà phát hành, tài sản thế chấp và kỳ vọng về dòng tiền trong tương lai, tồn tại một hệ thống phân tích tương đối trưởng thành.

Và Meme coin, hầu hết được tạo ra trên các mạng phi tập trung, không có người kiểm soát thực sự, không có doanh thu hoạt động, hợp đồng thông minh của nó có thể ẩn chứa lỗ hổng, đội ngũ sáng lập có thể hoạt động ẩn danh. Điều đáng sợ hơn là "kéo thảm" bỏ trốn, tức là nhà phát triển đột ngột rút tiền khỏi quỹ thanh khoản, khiến giá trị token giảm xuống còn 0 trong tích tắc. Sự tích lũy của những rủi ro hệ thống này khiến mức độ rủi ro của Meme coin vượt xa bất kỳ tương tự nào trong tài chính truyền thống, nó đã đẩy tính đầu cơ lên một tầm cao chưa từng có.

Hai, khía cạnh văn hóa: "cổ phiếu tà giáo" và "tiền tệ xã hội"

Nếu Meme coin chỉ đơn thuần là một cuộc đầu cơ, có lẽ nó sẽ không có sức sống mạnh mẽ như vậy. Ma lực sâu xa hơn của nó ở chỗ, nó đã thành công trong việc chuyển đổi công cụ tài chính thành biểu tượng văn hóa và vé vào xã hội. Trong khía cạnh này, sự tương đồng tốt nhất của nó là cổ phiếu GME trong sự kiện "GameStop" năm 2021, và phát huy thuộc tính văn hóa của nó.

Sự cộng đồng hóa hành vi tài chính và nhận dạng cá nhân. Sự kiện GameStop năm đó có cốt lõi là các nhà đầu tư nhỏ lẻ trên một diễn đàn, thông qua việc mua sắm tập thể cổ phiếu GME mà các tổ chức đã bán khống một cách ồ ạt, đã thành công "nhắm vào" các quỹ đầu cơ ở Phố Wall. Trong quá trình này, cổ phiếu GME không còn đơn giản là một chứng chỉ đầu tư cổ phần, mà trở thành một "lá cờ", một "niềm tin", là "vũ khí" của các nhà đầu tư nhỏ lẻ chống lại hệ thống tinh hoa tài chính. Việc nắm giữ GME trở thành một tuyên bố danh tính: "Tôi là một phần của cộng đồng này, tôi đứng ở phía đối lập với Phố Wall."

Meme coin đã đưa hành vi tài chính cộng đồng này lên một tầm cao mới. Việc nắm giữ một số loại tiền điện tử có nghĩa là bạn công nhận khẩu hiệu "tiền tệ của nhân dân" mang tính châm biếm, hiểu nguồn gốc của nó từ năm 2013, cái "meme" được chế giễu Bitcoin từ một đồng coin giả mạo, và tham gia vào một phong trào cộng đồng toàn cầu, tràn đầy sự hài hước. Một số loại tiền điện tử đã xây dựng một "đội quân người ủng hộ" khổng lồ, thông qua các câu chuyện sinh thái phức tạp và cơ chế đốt giảm phát, củng cố cảm giác thuộc về và sứ mệnh của những người nắm giữ. Ở đây, đầu tư không còn là phân tích dữ liệu lạnh lùng, mà là sự nhận diện bản sắc và xây dựng cộng đồng tràn đầy nhiệt huyết.

"Tích lũy và hiện thực hóa "vốn xã hội". Trong thời đại mạng xã hội, sự chú ý là tài nguyên khan hiếm nhất. Bản chất của Meme coin là việc tài chính hóa sự chú ý tập thể. Một Meme coin thành công là một văn hóa gen có khả năng tự sinh sản và lây lan theo cách virus. Hành động phát hiện và lan truyền một Meme coin nào đó từ sớm không chỉ có thể mang lại lợi nhuận tài chính mà còn có thể tích lũy được "vốn xã hội" đáng kể trong cộng đồng ------ bạn được coi là "nhà tiên tri" có tầm nhìn hoặc "vua meme" thú vị.

Sự chú ý thu hút dòng tiền vào

Ba, khía cạnh hành vi: "Giá trị cảm xúc" và "Bong bóng đầu cơ"

Xét về lịch sử tài chính, Meme coin không phải là một quái vật chưa từng thấy trước đây, nó chỉ là hiện thân mới nhất của những bong bóng đầu cơ lặp đi lặp lại trong lịch sử loài người trong kỷ nguyên số. So sánh nó với cơn sốt hoa tulip Hà Lan, sự kiện bong bóng Nam Hải và bong bóng internet, chúng ta có thể thấy rõ sự tương đồng đáng kinh ngạc của lịch sử.

Giá trị được thúc đẩy bởi câu chuyện. Tâm điểm của tất cả các bong bóng đầu cơ là "câu chuyện" thay thế "cơ bản" để trở thành trung tâm định giá. Vào thế kỷ 17 ở Hà Lan, giá trị của hoa tulip đã tách rời khỏi giá trị trang trí của nó, mà được thúc đẩy bởi câu chuyện về "sự hiếm có, độc đáo, biểu tượng địa vị", một củ hành "Augustus vĩnh cửu" có thể đổi lấy một biệt thự. Vào đầu thế kỷ 21, trong bong bóng internet, giá trị của công ty không còn phụ thuộc vào khả năng sinh lời và dòng tiền của nó, mà dựa trên "lượt nhấp chuột", "tăng trưởng người dùng" và những câu chuyện vĩ đại về "mô hình kinh tế mới".

Giá trị của Meme coin ngày hôm nay hoàn toàn được xây dựng trên câu chuyện về "sức mạnh cộng đồng", "biểu tượng văn hóa" và "tinh thần nổi loạn". Một phát ngôn trên mạng xã hội của một doanh nhân công nghệ có ảnh hưởng vượt xa bất kỳ báo cáo tài chính nào. Điều này tiết lộ một nền tảng nhân tính bất biến trong thị trường tài chính: con người sẽ luôn bị thu hút bởi một câu chuyện hấp dẫn và giấc mơ làm giàu nhanh chóng.

Cảm xúc sợ bỏ lỡ. Trong mỗi một bong bóng, "sợ bỏ lỡ" là nhiên liệu cốt lõi thúc đẩy giá tăng phi lý. Khi thấy những người xung quanh trở nên giàu có chỉ sau một đêm nhờ mua một đồng Meme coin nào đó, suy nghĩ lý trí thường nhường chỗ cho cảm giác lo âu mạnh mẽ. Cảm xúc này được khuếch đại vô hạn trong thị trường tiền điện tử, nơi giao dịch diễn ra 7×24 giờ và thông tin lan truyền với tốc độ ánh sáng.

Trong khi đó, mỗi kỷ nguyên đều tìm thấy lý do hợp lý cho "lần này khác biệt" cho chính bong bóng của mình. Thời kỳ cuồng nhiệt hoa tulip, mọi người tin rằng nhu cầu về cái đẹp là vô hạn; trong thời kỳ bong bóng Internet, mọi người tin rằng các mô hình định giá truyền thống đã hoàn toàn thất bại; còn trong cơn sốt Meme coin, những người theo tín ngưỡng hô hào "cộng đồng chính là giá trị", "phi tập trung thay đổi mọi thứ". Tuy nhiên, lịch sử đã chứng minh rằng khi âm nhạc ngừng lại, câu chuyện sụp đổ, quy luật hấp dẫn cuối cùng sẽ phát huy tác dụng, giá cả sẽ trở về giá trị nội tại của nó------đối với phần lớn Meme coin, giá trị này gần như bằng không.

Bốn, vượt qua ranh giới của tài chính truyền thống

Mặc dù chúng tôi đã tìm thấy nhiều sự tương đồng, nhưng Meme coin không phải là một bản sao đơn giản của các vai trò truyền thống. Nó đã sử dụng công nghệ blockchain để thực hiện sự giải cấu trúc và vượt qua các mô hình tài chính truyền thống, thể hiện những đặc điểm độc đáo của nó.

Ngưỡng phát hành thấp và không có điều kiện tiếp cận. Trong thế giới truyền thống, việc phát hành cổ phiếu hoặc trái phiếu cần trải qua quy trình pháp lý phức tạp, bảo lãnh của ngân hàng đầu tư và sự phê duyệt của cơ quan quản lý, ngưỡng rất cao. Trong thế giới tiền điện tử, bất kỳ ai chỉ cần bỏ ra rất ít chi phí và có một chút kiến thức kỹ thuật, chỉ trong vài phút có thể tạo ra và phát hành một đồng Meme coin thuộc về mình. Ngưỡng phát hành cực kỳ thấp khiến thị trường bùng nổ theo cách gần như "tăng trưởng hoang dã", đồng thời cũng dẫn đến sự chênh lệch chất lượng của các dự án và sự lạm dụng lừa đảo.

Toàn cầu hóa và tính tức thời của thanh khoản. Một "cổ phiếu ma" giao dịch trên thị trường OTC của Mỹ có thể có tính thanh khoản rất kém, khiến nhà đầu tư bình thường khó khăn trong việc mua bán. Trong khi đó, một đồng Meme hàng đầu, sau khi được niêm yết trên các sàn giao dịch phi tập trung hoặc tập trung toàn cầu, có thể thực hiện giao dịch ngay lập tức 24/7 trên toàn cầu. Tính thanh khoản sâu và không gián đoạn này cung cấp một môi trường thuận lợi cho các hoạt động đầu cơ cực kỳ mạnh mẽ, điều mà bất kỳ công cụ đầu cơ truyền thống nào cũng khó có thể so sánh.

Vùng trống quản lý và sự mơ hồ về đạo đức. Các hoạt động tài chính truyền thống nằm trong một cái hào bảo vệ nghiêm ngặt, nhằm bảo vệ nhà đầu tư và duy trì sự ổn định của thị trường. Trong khi đó, thế giới tiền điện tử, đặc biệt là lĩnh vực Meme coin, phần lớn vẫn là một "vùng đất ngoài vòng pháp luật". Sự thiếu hụt quản lý một mặt mang lại cho nó không gian tự do và đổi mới lớn, một mặt khác cũng làm cho các hành vi thao túng thị trường, giao dịch nội gián, lừa đảo gần như không bị trừng phạt, đẩy nguyên tắc "người mua tự chịu rủi ro" đến cùng cực.

Meme coin, có thể theo cách cực đoan buộc chúng ta suy nghĩ lại một số vấn đề căn bản: Giá trị là gì? Thị trường tài chính ngoài việc phân bổ tài nguyên, còn mang theo những cảm xúc và nhu cầu xã hội nào của con người? Nó giống như một chiếc gương đặc biệt, phản ánh ra những bản năng đầu cơ, cuồng nhiệt và bộ lạc vốn tồn tại trong hệ thống tài chính nhưng luôn ngại thừa nhận, được bao bọc bởi lớp vỏ lý trí. Nó biến những hoạt động đầu cơ tần số cao trong phòng giao dịch Phố Wall thành một trò chơi toàn dân mà mỗi người dùng điện thoại thông minh đều có thể tham gia; nó biến mạng xã hội của câu lạc bộ tinh hoa thành một cộng đồng số toàn cầu, dựa trên sở thích.

Do đó, đánh giá công bằng nhất về Meme coin có lẽ không chỉ đơn giản là chê bai nó là "lừa đảo" hay ca ngợi nó là "cách mạng". Nó giống như một khối đa diện phức tạp:

Đối với những nhà đầu tư mạo hiểm đang tìm kiếm sự giàu có nhanh chóng, nó là một sòng bạc kỹ thuật số.

Đối với những người trẻ đang tìm kiếm cảm giác thuộc về, đây là một cộng đồng văn hóa.

Đối với các nhà tài chính, đây là một phòng thí nghiệm hành vi tài chính tuyệt vời.

Đối với các nhà quản lý, đây là một vùng nguy hiểm cần được quy định.

Đối với toàn xã hội, đó là một câu chuyện ngụ ngôn hiện đại về công nghệ, nhân tính và lòng tham.

Meme coin có thể sẽ giống như hầu hết các bong bóng đầu cơ trong lịch sử, sau cơn cuồng nhiệt sẽ đến một thời kỳ im ắng dài đằng đẵng, hầu hết các dự án cuối cùng sẽ về 0. Nhưng những gì nó tiết lộ ------ về sức mạnh của cộng đồng, vai trò của câu chuyện văn hóa trong việc tạo ra giá trị, cũng như ảnh hưởng sâu sắc của công nghệ đối với tài chính toàn diện ------ có thể sẽ thay đổi vĩnh viễn cách chúng ta hiểu về "tài chính". Trong tương lai nơi tài chính truyền thống và tài chính crypto không ngừng va chạm và hòa nhập, cuộc vui có vẻ điên rồ của Meme coin có thể chính là một bản nhạc độc đáo chói tai nhưng không thể bỏ qua.