Rủi ro và giới hạn của Web3 & Metaverse

• Rào cản kỹ thuật & Trải nghiệm người dùng: Hiện tại, một trong những trở ngại lớn nhất là việc sử dụng các nền tảng Web3 và metaverse vẫn khá phức tạp về mặt kỹ thuật, đặc biệt với người mới. Việc tạo ví tiền điện tử, bảo mật cụm từ khóa bảo mật, cũng như làm quen với sàn phi tập trung hoặc sàn NFT – tất cả đều là thử thách lớn đối với những ai không am hiểu công nghệ. Nhiều dApp đã cải thiện giao diện nhưng vẫn còn kém mượt mà so với các ứng dụng phổ thông. Đối với trải nghiệm metaverse (đặc biệt có đồ họa 3D), người dùng còn cần máy tính đủ mạnh hoặc kính VR để có trải nghiệm trọn vẹn – không phải ai cũng đáp ứng được. Thêm vào đó, tốc độ internet chậm hoặc thiết bị yếu cũng ảnh hưởng lớn đến trải nghiệm trong không gian số. Nói cách khác, việc làm quen với lĩnh vực này là một quá trình không hề đơn giản. Ngành đang cố gắng tạo ra các giải pháp thân thiện hơn với người dùng, ví dụ: một số ví nay đã dễ sử dụng như đăng nhập bằng Gmail, một số nền tảng metaverse cho phép truy cập khách mà không cần kiến thức về crypto. Tuy nhiên, hiện tại Web3/metaverse vẫn chưa liền mạch với đại đa số người dùng.
• Lừa đảo, tấn công và rủi ro bảo mật: Đáng tiếc, nơi nào có giá trị hoặc tài sản trong crypto, nơi đó xuất hiện các chiêu trò lừa đảo. Web3 và các nền tảng NFT thường xuyên bị tấn công bởi các hình thức như phishing (giả website hoặc liên kết để đánh cắp khóa ví), rug pull (chủ dự án bỏ trốn sau khi thu hút đầu tư), hay tài sản giả mạo (bán NFT “nhái” cho người thiếu kinh nghiệm). Trong các trò chơi metaverse hoặc giao dịch đất số, bạn cũng cần cảnh giác với các thương vụ hấp dẫn bất thường hoặc kênh bán không chính thức có thể lừa đảo. Ngay cả hợp đồng thông minh cũng có thể tồn tại lỗ hổng – đã có các trường hợp mã nguồn ứng dụng phi tập trung DeFi hoặc game bị hacker khai thác khiến người dùng mất tiền. Không giống hệ thống truyền thống, Web3 thường không có tổng đài hỗ trợ khách hàng; nếu ví bị xâm nhập hoặc gửi nhầm tiền, hầu như không thể thu hồi. Vì thế, người mới rất dễ mất tài sản nếu chủ quan. Dù bảo mật Web3 ngày càng được cải thiện, chẳng hạn MetaMask đã tích hợp cảnh báo mặc định, nhưng bản thân người dùng cần chủ động phòng ngừa rủi ro. Ở phần tới, chúng tôi sẽ hướng dẫn kỹ hơn về an toàn, nhưng cần nhớ: tính phi tập trung của Web3 giúp bạn kiểm soát nhiều hơn, đồng nghĩa bạn cũng phải chủ động bảo vệ tài sản cá nhân.
• Đầu cơ và biến động mạnh: Sự hào hứng với Web3 và Metaverse đã đẩy làn sóng đầu cơ lên cao. Giá trị các tài sản số – đất số, tiền điện tử, nghệ thuật NFT – đều có thể biến động dữ dội. Đã từng có mảnh đất số được bán với giá hàng triệu đô, sau đó nhu cầu lao dốc và tài sản này khó bán lại với giá tương đương. Không ít token Web3 tăng giá chóng mặt thời kỳ cao trào rồi lại sụp đổ. Việc này cho thấy bạn cần hết sức cẩn trọng nếu xem đây là khoản “đầu tư” kỳ vọng sinh lời chắc chắn. Tâm lý “cơn sốt vàng” có thể gây rủi ro lớn; nhiều người bỏ tiền mua token hoặc đất số với hy vọng làm giàu nhanh, nhưng cuối cùng chỉ còn lại tài sản mất giá. Đầu cơ cũng khiến giá trị sử dụng thực tế bị lu mờ. Có thế giới số bán đất với giá cao ngất, nhưng vào trải nghiệm lại rất ít người dùng thực tế. Ngành metaverse có khoảng cách rõ rệt giữa tầm nhìn và thực tế: video quảng bá lộng lẫy nhưng số lượng người dùng tương tác lại rất ít. Khi mới tham gia, bạn cần cảnh giác với FOMO (Fear of Missing Out – sợ bỏ lỡ cơ hội). Không phải cứ xu hướng nào cũng thực sự có giá trị hoặc bền vững lâu dài. Hãy trải nghiệm và học hỏi, đừng mặc định mọi tài sản số đều giúp bạn giàu lên.
• Bất định về pháp lý, an toàn cộng đồng: Web3 và Metaverse làm mờ ranh giới giữa kinh tế thực và số, nên cơ quan quản lý vẫn đang loay hoay xây dựng khung pháp luật phù hợp. Người dùng có thể đối mặt rủi ro pháp lý liên quan đến quyền sở hữu tài sản số, nghĩa vụ thuế với giao dịch số, hoặc các tình huống như casino số mở cửa toàn cầu (luật của nước nào sẽ được áp dụng?). Nhiều chính phủ đã bắt đầu chú ý – ví dụ NFT, token có thể bị điều chỉnh theo luật chứng khoán hoặc quy định khác, tùy từng quốc gia. Ngoài pháp lý, còn tồn tại lo ngại xã hội: an toàn và kiểm soát nội dung trong thế giới số. Trong metaverse phi tập trung, ai sẽ là người kiểm soát hành vi xấu, nội dung độc hại? Đã có các trường hợp quấy rối hoặc nội dung không phù hợp xuất hiện trên nền tảng VR/thực tế ảo, đặt ra nhiều câu hỏi về bảo vệ người dùng – đặc biệt là trẻ em. Đây là thách thức lớn cả cộng đồng và doanh nghiệp phải giải quyết nếu muốn metaverse phát triển lành mạnh.
• Khả năng phổ cập chưa rõ ràng, kỳ vọng bị thổi phồng: Cuối cùng, cần nhìn nhận thực tế: Web3 và Metaverse dù đầy tiềm năng nhưng vẫn chưa phổ biến rộng rãi như smartphone hay web hiện đại. Có thể một số khía cạnh công nghệ này sẽ không phát triển như mong đợi. Người dùng có thể không thích mọi thứ đều diễn ra trong VR, hoặc các nền tảng tập trung lại cung cấp trải nghiệm tương tự nhưng thuận tiện hơn (dù thiếu yếu tố phi tập trung). Rất nhiều nguồn lực được đổ vào Web3/metaverse nên đa số đều kỳ vọng tiến bộ lớn – song lộ trình và hình hài tương lai thực sự vẫn rất khó đoán. Một số dự án sẽ thất bại ngay từ đầu. Việc phổ cập có thể chậm hơn nhiều so với dự báo lạc quan. Ví dụ, một báo cáo nói “25% dân số sẽ dành 1 giờ mỗi ngày trong metaverse vào năm 2026”, nhưng nếu thực tế lâu hơn thì sao? Hãy giữ kỳ vọng thực tế. Điều này không có nghĩa ý tưởng sẽ thất bại; chỉ là chu kỳ cường điệu đôi khi vượt xa thực tế trong ngắn hạn. Khi nhận thức rõ, bạn sẽ đánh giá dự án chính xác hơn và không mất động lực nếu mọi thứ cần thời gian để phát triển.

Tóm lại, bước vào Web3 và Metaverse giống như chinh phục vùng đất mới – đầy hấp dẫn, tiềm năng, nhưng cũng tiềm ẩn nhiều biến động khó lường. Hãy tiếp cận như khi bạn làm quen với internet thuở đầu: khám phá chủ động, nhưng luôn tỉnh táo. Khi đã hiểu các rủi ro như bạn vừa tìm hiểu, bạn đã sẵn sàng hơn nhiều so với những người mới chưa có kiến thức. Ở phần tiếp theo, chúng tôi sẽ cung cấp các hướng dẫn cụ thể về cách bắt đầu an toàn, giúp bạn khai thác tối đa lợi ích Web3 và Metaverse trong khi giảm thiểu rủi ro.